Sastra téh gambaran kahirupan, jeung éta
gambaran kahirupan téh kanyataan sosial. Hartina naon boa lalakon nu karandapan
dina karya sastra, éta téh mangrupa refléksi tina hubungan pangarang jeung
masarakatna. Lalakona aya nu pribadi, individual, atawa personal. Aya ogé nu
ngagambarkeun réalitas nu leuwih lega, nu patali jeung kamekaran sosial,
kajadian politik, atawa kajadian budaya nu mawa pangaruh dina hiji sélér
bangsa, nagara, atawa dunya.
Lamun urang sumender kana teori
Goldman, tangtu nu disebut gambaran kahirupan sosial téh taya lian kahirupan
jembar; kajadian nu mawa pangaruh gedé kana kahirupan masarakat jeung nagarana,
misalna baé konflik politik, robahna tatanan kahirupan masarakat, budaya nu
jadi dasar kana kamekaran, nu mawa pangaruh badag dina unggal lini kahirupan
lain ngalalakonkeun pangalaman pribadi wungkul.
Di tataran sastra sunda, Ahmad Bakri
(1917-1988) mangrupa sastrawan nu kahot jeung geus loba medarkeun buku,
nyumbangkeun kaparigelan nulisnadina kasundaan nu mangrupa carita pondok,
carita nyambung, novel, jrrd.Karya-karya Ahmad Bakri nu geus medal mangrupa
buku di antarana Payung Butut,
Rajapati di Pananjung, Sanghiang Lutung Kasarung, Srangéngé Surup Mantén,
Sudagar Batik,
Mayit dina Dahan Jéngkol,
Jurutulis Malingping,
Asmaramurka jeung Bedog Si Rajapati, jeung Ki Merebot, Kabandang ku Kuda Lumping,Nu Seungit Dipulang Asih. Salian ti éta, carpon-carpona ogé
dikumpulkeun dina bukuDina Kalangkang
Panjara jeung Dukun Lepus.
Ahmad Bakri lain waé kaasup kana
pangarang Sunda produktif, tapi deuih kungsi meunang jujuluk pangarang paporit
dumasar kana hasil angkét majalah Manglé dina taun 80-an. Tangtu
aya dasarna hasil angkét Manglé téh, karangan Ahmad Bakri boh carpon
boh carnyam anu dimuat dina éta majalah loba nu mikaresep, malah sok kacida
diarep-arepna. Lantaran salian ti produktivitasna dina nyieun karya,
kaparigelanana dina ngagambarkeun kahirupan masarakat leutik kacida hirup tur seger
pisan. Kritik-kritikna kana pamaréntahan nu teu adil loba ditepikeun ku
basa nu basajan tur nyantéi. Minangka karya hiji Guru, karya-karyana pinuh ku amanat anu nyamuni
dina carita nu ditepikeunana.
Kaparigelana dina nulis nu diwangun ku
gunem catur mangrupa kapunjulan ti Ahmad Bakri. Tokoh-tokohna karasa hirup. Caritana
gampil ditarima, tapi gede pisan amanat nu bisa dijadikeun eunteung keur
kahirupan. Eusina teu pernah jauh tina kahirupan sapopoé di daérah padésaan. Loba
diantarana nu nyokot latar nalika jaman panjajahan Walanda saacan Perang Dunia
ka-2. Kusabab éta karya-karya Ahmad Bakri ngandung nilai historis kultural.
Salah sahiji karya nu paling
dipikaresep nyaéta serial Ua Haji Dulhamid nu dimuat majalah manglé ti taun
1985. Penerbit kiblat ngabukukeun serial nu mangrupa obrolan warung kopi nu geus lami
pisan teu kaluar di masarakat. Dina panganteurna direncanakeun buku dicitak
janten 3jilid.Buku jilid kahiji diterbitkeun nganggo judul Ronggeng Sajajagat nu dicokot tina salah sahiji obrolan. Sadayana
ngamuat 17 judul. Enya gé latar caritana jaman orde baru,mung téma-téma
obrolanna seueur nu diangkat tina fénoména sosial budaya masyarakat samasa
pamarentahan kolonial. Jadi, lian ti ngahibur buku ieu ogé buku nu informatif.
Dina obrolan nu dijudulan Ki Madlani,Ronggéng Sajajagat, jeung Tanjakan Cigaru,utamana ngaliwatan tokohUa
Haji, Ahmad Bakri ngagambarkeun poékna kahirupan jaman baheula. Ki Madlani,tokoh
nu dijadikeun judulna nyaéta bandar judi nu dilandi raja téga. Sedengkeun dina Tanjakan Cigaru, nu dicaritakeun ku Ua Haji nyaéta Si Sabda. Saperti Ki
Madlani,Sabda ogé tukang rampok,maéhan jeung ngarogahala. Lian ti Madlani jeung
Sabda,aya oge Anis, ronggéng geulis sripanggung nu ahirna paéh alatan
rajasinga.
Dina carita Kariaan Dalem jeung Moro
Maung, Ua Haji nyaritakeun hiji sisi kahirupan ménak nu aya patalina jeung
hal-hal mistis. Dina Kariaan Dalem,lian
ti nyaritakeun fénoména masarakat Ciamis dina mangsa bupati ngayakeun
kariaan,ogédicaritakeun ngeunaan tamu ondangan
ti Rawa Onom. Keur tamu-tamu nuteu lain nyaéta mahluk halus,disadiakeun
ténda husus. Mun tatamu éta mulang,ngadadak balong pinuh ku lauk, nyampak munding sababaraha
hiji,teuing timana datangna, geus ditalian kana tatangkalan.
Pon kitu deui dina Moro Maung. Dina
jaman harita, aya kalana Bupati jeung masarakatna moro maung,nu mindeng ngalaan
sato nu diingu ku masarakat, leuweung ngadadak siga pasar malam. Lian ti éta, Ua Haji
nyaritakeun maung siluman nu dikaitkeun jeung mitos Prabu Siliwangi.
Kajadian–kajadian nu gedé gé teu weléh
dicaritakeun ku Ua Haji, dina carita Nu
Geulis, carita nu diangkat tina kajadian mahabuna hama beurit nu ngaruksak
rébuan héktar sawah. Teu tinggaleun dicaritakeun ogé adat istiadat masarakat
dina widang tatanén, sedengkeun dina Jaman
Cacing Saduit, nyaritakeun kisah ngeunaan tanam paksa di Jawa Barat,dina
jaman kopi keur jadi primadona harita. Nu masih kontékstual nyaéta Rampog Kawasén. Obrolan na patali jeung
jaman dimana pihak nu boga kawasa ngarampas harta banda rahayat sangeunahna.
Aya nu jadi paporit kuring dina salah
sahiji pagunemana,
“Lakuning
kajurung nafsu, mesatna kana doraka,anggeusna dina cilaka.”
Éta mangrupa salah sahiji ungkara basa tina
carita Ronggéng Sajajagat. Nu mibanda
harti yén laku lampah manusa nu kajurung ku nafsu, lumpatna kana pidorakaeun nu
tungtungna matak picilakaeun jeung ngadoréksakeunka dirina sorangan.Mun sacara
konsép konstektual, carita éta téh masih aya dina kahirupan jaman ayeuna,
tangtu baé. Poékna sisi kahirupan nu ngawowoy hawa napsu pikeun minuhan eusi
peujit ku jalan milampah laku goréng dina ngalap rejeki ku jalan jual diri,
seueur kénéh kajadian,boh ronggéng tradisional nu nyamuni na kedok seni atanapi
nu kedokna medernitas dina wangunan diskotik jeung tempat hiburan malam lianna.
Teu beunang dipungkiri ku urang
sadayana, dina jaman ayeuna panyakit masarakat siga kieu nu jadi hiji paktor
ningkatna panyakit nu tumali jeung prilaku séks bébas. Lamun dina carita Ronggeng Sajajagat aya si Anis ronggeng
kahot nu panggeulisna dina jamanna jadi sripanggung tapi lalakon na maksiat
wungkul,teu lila jayana, umur tilu puluh taun gé,geus ruksak pisan awakna,irung
sumpung, panon pécak, jaba leungeun kémpréng sabeulah,keuna panyakit kotor
sabangsa sipilis,da tadina diobral teuing boga rasa payu,sagala bres waé. Dina
jaman ayeuna aya nu ngarana HIV/AIDS anu
tiap taun beuki nambahan baéjalma nu kakeunaan ku panyakit eta.Lila sanggsarana
si Anis téh, malahan paéhna gé di saung sawah batur. Éta bisa dijadikeun
eunteung keur kahirupan urang, hadé rupa teu dibarengan ku haté nu hadé ogé,
lumpatna kana cilaka, nyangsarakeun awak sorangan.
“pan
heueuh... paingan ceuk kolot, geulis rupa mah tara langgeng katarajang ku umur
gé ruksak... nu langgeng mah geulis ati kabawa nepi ka ahérat.”
Kurang leuwih kitu nu katangkep ku kuring dina
gunem catur nu dicaritakeun ku Ua Haji Dulhamid dina judul Ronggéng Sajajagat, nu jadi bangbaluh dina maca ieu carita nyaéta
hiji carita nu ditulis dina wangun paguneman nu teu make ngaran saha nu
ngomongna, bagéan saha nu ngomongna, enya gé Ahmad Bakri mangrupa hiji penulis
nu piawai dina ngadamel carita wangun paguneman, tapi dina carita nu
diterbitkeun deui ku Kiblat nu nyandak tina majalah manglé teu di revisi deui
janten teu disebatkeun saha nu keur nyarita dina paguneman éta téh, mung wangun
dialog nu dicirikeun ku kekenteng wungkul. Duka pédah ngudag kana orisinalitas
carita nu aya dina mangle,tapi di dinya justru nu jadi hiji bangbaluhna pikeun
nu maca ngarti kana eusi carita,jeung saha nu keur nyarita na. Tapi onjoyna ieu
karya téh nyaéta ngangkat carita nu sumberna tina paguneman di warung kopi jadi
teu karasa mapatahan pisan kawas sakumna ngobrol wéh.
Dina teori sastra aya nu disebut estetika
resepsi nyaéta tanggapan pembaca terhadap karya salah sahiji kritik Jauss:
horison harapan pembaca. Lamun dipaluruh tina
tiori Jauss, seueur pisan kritik nu tiasa didugikeun kana ieu karya, mun
ditaluntik maké teori estetika resepsi. Tanggapan nu maca kana hiji karya pasti
béda jauh jeung naon nu dimaksud ku nu nulis, kusabab horison harapan na teu nepi
perspektif sinkronik jeung diakronik teu saluyu.
Serial Ua Dulhamid I nu judulna Ronggéng Sajajagatwedal munggaran dina
wangun novél ku Kiblat mangrupakeun novél anu munel ku naséhat nu nyamuni dina
eusi carita sanajan eusina mah lolobana geus bari lantaran sering dipituahkeun
ku para sepuh. Tapi ku sabab ditepikeun na ku Ahmad Bakri ngaliwatan gunem
catur antara Ua Haji jeung batur ngobrolna di émpéran mesjid atawa di imahna
diselapan ku heureuy anu has pilemburan bari ngawangkong. Éta naséhat jeung
patuah téh teu karasa mapatahan kanu maca na. Ari bahan gunem caturna umumna
mangrupa pangalaman béh ditu nu kaalaman ku Ua Haji jeung anu sapantaranana tapi
teu kaalaman nu sejen nu sok milu ngawangkong. Nya katapis ngadongéng jeung
kaparigelan nyarita jadi salah sahiji kapunjul Ahmad Bakri dibanding jeung para
pangarang sunda lianna. Ngan hanjakal, hiji kakurangana numutkeun kamandang
kuring nu geus maca ieu karya nyaéta rada bingung ngabandungan saha nu ngomong
kusabab loba nu teu disebutkeun ngaran atawa jelema nu ngomong dina wangun
pagunemana ngan saukur dibéré ciri ku kekenteng wungkul.
Referensi:
Tidak ada komentar:
Posting Komentar